مقالات

چگونه درباره هوش مصنوعی با کودکان صحبت کنیم؟

دنیای جدید کودکان ما

کودکان امروز با اعتماد به نفس کامل قادر به استفاده از دستگاه هایی مانند رایانه، گوشی های هوشمند و دستیاران دیجیتال هستند. حتی کودکان سه و چهار ساله نیز می توانند به طرز ماهرانه ای به دستگاه ها دستور دهند تا برایشان موسیقی یا انیمیشن مورد علاقه شان را پخش کند.

نحوه تعامل کودکان با تکنولوژی و راهنمایی هایی که ما برای استفاده از آن به فرزندانمان می دهیم، تاثیر زیادی بر رشد فکری عزیزانمان خواهد داشت. واضح است که تجربیات و فرصت های زندگی آنها بسیار متفاوت از نسل های قبلی خواهد بود و این تا حد زیادی به تکنولوژی مربوط است.

هوش مصنوعی (AI) یکی از بزرگترین عوامل تاثیرگذار در آینده کودکان امروز خواهد بود . این موضوع تاثیر بسیار بیشتری بر کودکان خواهد داشت تا انقلاب کامپیوتر و اینترنت بر والدین آنها. 

کودکانی که امروز در حال رشد هستند، توسط الگوریتم های پیچیده ای احاطه شده اند که بر آنچه می بینند، نحوه برقراری ارتباط، تماشای فیلم ها و نحوه یادگیری آنها تاثیر بسیاری می گذارد.

کودکان در خط مقدم هستند زیرا هم آنها از هوش مصنوعی استفاده می کنند و هم توسط هوش مصنوعی از آنها استفاده می شود و از انجا که کودکان در طول سال های اولیه رشد خود بسیار انعطاف پذیر هستند، اگر از هوش مصنوعی به صورت مخرب یا غیر مسئولانه استفاده کنند، آنها را به ویژه در برابر هوش مصنوعی آسیب پذیر می کند.

هوش مصنوعی در حال حاضر به طور یکپارچه با تمام فن آوری های دیگر که می توانند در جهان خود ببینند ترکیب می شود: آنها به طور مستقیم در تلفن هوشمند، تبلت، رایانه و… با آن مواجه می شوند؛ آنها می بینند که والدین خود به هوش مصنوعی تکیه می کنند زمانی که مادر یا پدر از ناوبری ماهواره ای یا Google Maps در ماشین استفاده می کنند؛ و یا با افزونه های هوش مصنوعی مانند الکسا ، سیری، مونیکا و… صحبت می کنند. در نتیجه هوش مصنوعی  را به طور مداوم در پس زمینه زندگی روزمره خود مشاهده میکنند.

بنابراین قابل درک است که کودکان حضور هوش مصنوعی را به عنوان بخش طبیعی دیگری از دنیای خود می پذیرند. و اینجاست که خط بین واقعیت و هوش مصنوعی تار می شود.

فرزندپروری در دنیای هوش مصنوعی

والدین همیشه با چالش های زیادی در مورد بزرگ کردن فرزندان خود با خیال راحت و مسئولانه مواجه هستند. امروزه، در دسترس بودن هوش مصنوعی در تمام زندگی ما چیزی را معرفی می کند که تاثیر زیادی بر رشد کودکان خواهد داشت و والدین باید بدانند که چگونه آن را مدیریت کنند. ما اکنون با آماده سازی فرزندانمان برای چیزی مواجه هستیم که وقتی هم سن آن ها بودیم با آن مواجه نشدیم، و این می تواند یک چشم انداز دلهره آور باشد.

در سال 2020، یونیسف صندوق کودکان سازمان ملل متحد مجموعه جدیدی از دستورالعمل ها را  برای  کمک به دولت ها و شرکت های ملی در توسعه سیاست هایی که نیازهای کودکان را در نظر می گیرد، معرفی کرد. این دستورالعمل ها بر چهار موضوع کلیدی تاکید می کنند: حریم خصوصی، ایمنی، عدالت و توضیح. هدف این است که از کودکان در برابر اسیب های بالقوه مبتنی بر هوش مصنوعی محافظت شود و در عین حال توسعه سیستم های هوش مصنوعی را تشویق کند که تاثیر مثبتی بر سلامت کودکان داشته باشد.

این دستورالعمل ها وجود دارد، اما این به والدین بستگی دارد که ببینند که دستورالعمل ها در واقع اجرا می شوند تا کودکان بتوانند از فن آوری های هوش مصنوعی با خیال راحت در حالی که رشد می کنند و کشف می کنند، استفاده کنند. اگر ما بتوانیم هوش مصنوعی را به گونه ای چارچوب بندی کنیم که کودکانمان آن را درک کنند ، به خوبی آماده خواهند بود تا از فرصت هایی که این تکنولوژی به آنها ارائه می دهد، استفاده کنند.

برای انجام این کار ما باید راه هایی برای گفتگو در مورد تکنولوژی با فرزندانمان پیدا کنیم. ما باید به آنها زمینه و واژگان بدهیم تا بتوانند هوش مصنوعی را درک کنند، آزادانه در مورد آن صحبت کنند و در زندگی روزمره خود با آن ارتباط برقرار کنند. به دست آوردن دانش از هوش مصنوعی و کار بر روی پیامدهای آن، کودکان را توانمند میکند و به آنها اعتماد به نفس می دهد تا تصمیمات مستقل در مورد آن را در حالی که رشد می کنند، بگیرند.

با این درک، کودکان می توانند برخی از نگرانی های اخلاقی در مورد هوش مصنوعی را از طریق تجربیات خود شروع کنند. آنها می توانند مسائل مربوط به حریم خصوصی، نظارت بر رفتار خود، عدم پاسخگویی و پتانسیل توسعه تجربیات اعتیاد آور را در نظر بگیرند. کودکان بیشتر در معرض این خطرات هستند و با دادن این دانش می توانیم به آنها کمک کنیم تا از عادات ناسالم بالقوه اجتناب کنند.

شاید مهمتر از همه، درک اولیه از هوش مصنوعی می تواند به کودکان کمک کند تا درک کنند که در آینده متولی این فناوری خواهند بود و هوش مصنوعی آمده است که بماند ودنیای هوش مصنوعی متعلق به آنها است.

اما چگونه می توانیم فرزندانمان را در این قلمرو نامشخص آموزش دهیم؟ از کجا شروع کنیم؟ به عنوان والدین و سرپرستان، ما در حال حاضر باید تلاش می کنیم تا محدودیت هایی را که برای فرزندانمان در استفاه از ابزارهای هوشمند مثل تلفن همراه و… قرار داده ایم خودمان نیز رعایت کنیم و درفضایی دوستانه به مکالمات غیر مجازی با فرزندانمان بپردازیم.

اگر ما قادر به کنارگذاشتن دستگاه های هوشمندمان  برای چند ساعت در روز نیستیم، چه شانسی برای مقاومت در برابر تکنولوژی بسیار هوشمند و جذاب در آینده داریم؟ چگونه می توانیم کودکان را وادار کنیم که در برابر تکنولوژی  مقاومت کنند که می تواند تکالیف درسی را برای آنها انجام دهد، کنترل های والدین را دور بزند و آنها را به دنیای فرار دیجیتال بکشاند؟ روزمرگی  و همچنین شگفتی  زندگی روزمره آنها درخطر از دست رفتن است.

درخصوص رشد فرزندان، هوش مصنوعی وعده های بزرگی داده. همچنین قلمرو ناشناخته ای را معرفی می کند که در آن ما به عنوان والدین باید با دقت عمل کنیم. هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که توانایی های کودکان ما را به طرز حیرت آوری توسعه دهد، اما چالش هایی نیز برای غلبه بر آن در طول راه وجود خواهد داشت.

حضور  AI در خانه و زندگی ما

حضور الکسا و سیری اپل و دیگر دستیارهای صوتی و همچنین نرم افزار های مکالمه با ربات های هوش مصنوعی در خانه های ما نمونه های اولیه ای از انچه که ما “فن آوری های شخصیت” می نامیم است. این ها در دسترس ترین حالت هوش مصنوعی است و کودکان ممکن است روزانه با آن ارتباط برقرار کنند.

اگر تاکنون استفاده از این تکنولوژی را در خانه خود مشاهده نکرده اید نمی توانید اطمینان حاصل کنید که فرزندتان نیز مانند شما از آن استفاده نکرده یا حداقل به زودی استفاده نخواهد کرد.

این ابزارها می تواند برای پاسخ به سوالاتی مانند “چگونه یک یخچال کار می کند؟ فرانسه همسایه کدام کشور است؟ ایران در شمال با کدام کشور ها همسایه است؟ برای پخش موسیقی در حالی که خانواده قبل از شام جمع می شوند یا برای پرسیدن دستور العمل های آشپزی مفید است.

با این حال، هنگامی که کودکان می توانند هر خواسته خود را با دادن یک فرمان صوتی یا تایپی ساده به یک دستگاه برآورده کنند، ما باید در نظر بگیریم که چگونه این امر بر نحوه تعامل آنها نه تنها با تکنولوژی، بلکه با افراد دیگر نیز تاثیر می گذارد.آیا این کودکان عادت می کنند که دستورات را فریاد بزنند و چیزی جز پاسخ مثبت دریافت نکنند؟ آیا آنها می توانند یاد بگیرند که چگونه به روش های مودبانه و با ملاحظه ارتباط برقرار کنند؟ یا ویژگی های ضد اجتماعی را توسعه خواهند داد؟

راشل سورسون، روانشناس کودک دانشگاه مونتانا، مطالعاتی در مورد تعاملات کودکان با هوش مصنوعی و تکنولوژی هوشمند منتشر کرده است. او متوجه شده است که کودکان فکر می کنند تکنولوژی های شخصیتی چیزی بین جاندار و بی جان است.

سورسون میگوید: “موارد متعددی وجود دارد که کودکان فکر می کنند یک فرد کوچک در داخل دستگاه وجود دارد یا یک فرد در طرف دیگر خط تلفن همراه وجود دارد.”اینها نشان می دهد که کودکان به طور فعال تلاش می کنند تا بفهمند چگونه این دستگاه ها را مفهوم سازی کنند . آیا آنها زنده هستند یا زنده نیستند؟ آیا یک فرد واقعی درآنجا وجود دارد؟”

اما اگر بچه ها واقعا فکر می کنند که الکسا یا سیری یک فرد است، آیا نباید با او مودب باشند؟ آیا زمانی که کاری یا سئوالی از این تکنولوژزی دارند میگویند لطفا…؟ اگر کودکان کاملا قادر به تمایز بین بشریت و تکنولوژی نیستند، چگونه می توانیم انتظار داشته باشیم که آنها با مردم با ادب بیشتری نسبت به یک ماشین رفتار کنند؟

با توجه به این موضوع، اخیرا در حالی که در خانه به موسیقی گوش می دادیم از فرزند هشت ساله ام پرسیدم، فکر می کنی سیری چیست؟بدون از دست دادن وقت، پاسخ داد: او یک ربات است.

خواهر چهار ساله اش به تلفن همراه نگاه کرد و گفت. یک ربات در این چیز کوچک وجود دارد؟! چطوری وارد اونجا شد؟

و به این ترتیب یک مکالمه در مورد چگونگی کار سیری آغاز شد.

من: “این واقعا یک وسیله ضبط صدا بسیار هوشمندانه است که انچه را که شما می گویید ترجمه میکند و به یک کامپیوتر غول پیکر می فرستد وآانچه را که آن کامپیوتر می گویید ترجمه می کند و سپس پاسخ می دهد.

کودک هفت ساله: “اما چگونه به این سرعت کار می کند؟

من (در یک وحشت کوچک): “به همان شیوه ای که ایموجی هایی که از راه پیام متنی برای مادربزرگ ارسال می کنید، به محض اینکه “ارسال” را فشار می دهید، در تلفن او ظاهر می شود. سرعت اینترنت بسیار سریعتر از سرعت انسان است.

نفسم را نگه داشتم و فکر کردم، “عالی است، من از تکنولوژی برای توضیح تکنولوژی استفاده کردم.” اما آیا انچه که من گفتم برای آنها منطقی بود؟

کودک هفت ساله: اوه. باشه.

کودک چهار ساله: “می توانید لطفا یک برش کیک بدی؟ “

مطالعات نشان داده اند که قرار دادن کودکان در معرض مفاهیم فنی، مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی آنها را تحریک می کند و می تواند به آنها کمک کند تا مهارت های محاسباتی را در زندگی یاد بگیرند. لذا هر گونه گفتگو با کودکان در رابطه با تکنولوژی بهتر از ساکت بودن است.

باز کردن یک گفتگو که کودکان را به پرسیدن سوالات هدایت می کند، به رشد شناختی آنها کمک می کند و خطوط ارتباطی را با آنها در مورد موضوع تکنولوژی باز نگه می دارد. هوش مصنوعی بزودی در زندگی ما شایع تر خواهد شد، بنابراین دور از ذهن خواهد بود که  فقط از این نوع مکالمات در مورد آن وجود داشته باشد.

همانطور که تکنولوژی هوش مصنوعی هوشمندتر می شود، شاید ما باید این توضیحات را به خود ماشین ها واگذار کنیم؟

بعد از خواندن این مطلب ، فکری به ذهنم رسید: میتوانستم مستقیما از دستگاه بخواهم. اگر میپرسیدم: مونیکا یا سیری، چطور کار میکنی؟» او پاسخ می داد: “بسیاری از مردم سخت کار کرده اند تا به من آموزش دهند و من هنوز در حال یادگیری بیشتر هستم. “

این یک روش کاملا رضایت بخش برای توضیح یادگیری ماشین در یک جمله کوتاه و ساده است، اما در زمینه مکالمه با فرزند مناسب نبود. ما ممکن است تخصص یا دانش مشابه ماشین را نداشته باشیم، اما میتوانیم با یک مثال واقعی برخی از زمینه ها را به فرزندانمان ارائه دهیم که می دانیم می توانند با آن ارتباط برقرار کنند. و این چیزی است که ماشین ها هنوز نمی توانند انجام دهند.

نگه داشتن یک گفتگوی باز

کتی هیرش پاسک، رئیس انجمن بین المللی مطالعات نوزادان، هشدار می دهد که سیستم هایی مانند الکسا و سیری برای کودکان هرگز نباید به عنوان جایگزینی برای تعامل انسانی استفاده شوند.

او می گوید: “بزرگترین چیزی که ما باید با افراد کوچک به یاد داشته باشیم این است که ما نمی توانیم اجازه دهیم چیزی به جای  مکالمه انسانی وارد شود.”

توضیحات ما ممکن است کامل نباشد، اما برای ما مهم است که آنها را ادامه دهیم تا گفتگو بین ما و فرزندانمان باز بماند. بچه ها باید درک کنند که تفاوت بسیار زیادی بین دنیای فیزیکی و مجازی وجود دارد.

اگر ما این موارد را در ذهن داشته باشیم ، می توانیم راه های مناسبی برای تعامل با فرزندانمان در مورد موضوع هوش مصنوعی پیدا کنیم.

جعبه ابزار هوش مصنوعی والدین

اولویت دادن به امنیت (امنیت و حریم خصوصی)

ایمنی و امنیت فرزندان ما از اهمیت بالایی برخوردار است. پیشرفت تکنولوژی و نحوه تعامل فرزندان ما با آن، مجموعه جدیدی از نگرانی ها را برای والدین ایجاد می کند. ما باید آگاه باشیم که افرادی وجود دارند که از فن آوری هوش مصنوعی برای بهره برداری از دیگران سوء استفاده می کنند.

اما از سوی دیگر، پتانسیل هوش مصنوعی برای محافظت از کودکان ما در برابر جرم و جنایت بسیار زیاد است.

هوش مصنوعی تاثیر فراگیری بر فرزندان ما خواهد داشت، چه دوست داشته باشیم یا نه چه بخواهیم یا نخواهیم. مهم است که درک کنیم که این یک مسئله فقط سیاه (منفی) و یا فقط سفید (مثبت) نیست و نتایج مثبت و منفی کنار هم وجود خواهد داشت.

زمانی که سعی می کنید هوش مصنوعی را به گونه ای توضیح دهید که برای آنها منطقی باشد سن و تجربه فرزندان خود را در نظر بگیرید. نکات کلیدی که باید به یاد داشته باشید این است که هوش مصنوعی ترکیبی از فن آوری های مختلف هوشمند (مانند مواد تشکیل دهنده در کیک یا لگو یا آجرهای یک ساختمان) است که یک برنامه کامپیوتری را تشکیل می دهند. این برنامه می تواند وظایف انسانی مانند یادگیری و حل مسئله را انجام دهد و در طول زمان در انجام این وظایف بهتر می شود.

تعریفی پیدا کنید که برای شما و فرزندانتان کار کند، سپس سعی کنید آن را با تجربیات آنها مرتبط کنید.

محدودیت هایی را تنظیم کنید (ایمنی)

شما به عنوان والدین باید رهبری کنید. شما ممکن است شیفته امکانات و نحوه استفاده از ابزارهای دیجیتال و تکنولوژی توسط فرزندتان باشید، اما آن را با کنترل خود اشتباه نگیرید. بچه ها به آن میزان رشد مغزی ندارند که برای خودشان محدودیت تعیین کنند.

آینده ای روشن با هوش مصنوعی

یکی از چیزهایی که هوش مصنوعی و فرزندان ما در آن مشترک هستند این است که هر دو در مراحل اولیه رشد خود هستند. همانطور که فرزندان ما رشد می کنند، توانایی های هوش مصنوعی و نقش کلی آن در زندگی روزمره ما نیز رشد می کند.

در حال حاضر، مهم است که کودکان یاد بگیرند که چگونه تشخیص دهند که زمانی که با هوش مصنوعی ارتباط برقرار می کنند، چگونه می توانند از فن آوری های مختلف هوش مصنوعی بهره مند شوند و چگونه می توانند از تهدیدات بالقوه دور باشند.

با کمک، راهنمایی و در دسترس بودن گفتگوی باز، فرزندان ما یاد خواهند گرفت که در مورد هوش مصنوعی انتقادی فکر کنند و زبانی را برای توصیف آن ایجاد کنند که باعث می شود آنها احساس راحتی کنند. با این آماده سازی آنها قادر خواهند بود از تمام فرصت هایی که AI وعده می دهد در آینده نزدیک به آنها ارائه دهد، بیشترین استفاده را ببرند.

در زیربه تعریف ساده برخی از واژگان مهم و پرکاربرد حوزه هوش مصنوعی میپردازیم:

هوش مصنوعی Artificial Intelligence (AI): هوش مصنوعی، یک حوزه از علوم کامپیوتر است که به تحقیق و توسعه روش‌هایی می‌پردازد که امکان فکر و عقلانیت مصنوعی در ماشین‌ها و سیستم‌های کامپیوتری را فراهم می‌کند. هدف اصلی این حوزه، شبیه‌سازی رفتار انسان‌ها و انتقال دانش و تجربه به ماشین‌ها به منظور انجام وظایف مختلف است.

ChatGPT  : یک ابزار هوش مصنوعی است که می تواند مانند یک انسان به درخواست های شما پاسخ دهد. در مکان های مختلف از جمله چت بات ها و ابزارهای ترجمه نیز از آن استفاده می شود.

الگوریتم Algorithm  : الگوریتم مجموعه ای از دستورالعمل ها یا قوانین است که توسط یک برنامه کامپیوتری دنبال می شود. این قوانین به کامپیوتر می گویند که یک مشکل خاص را حل کند یا کاری مانند توصیه محتوا در رسانه های اجتماعی را انجام دهد. سیستم های هوش مصنوعی از الگوریتم ها برای پردازش و تجزیه و تحلیل داده ها استفاده می کنند.

اخلاقیات در هوش مصنوعی Ethics in AI  : اخلاق در هوش مصنوعی قوانین و دستورالعمل های اخلاقی برای هوش مصنوعی است. همه چیز در مورد رفتار برابر با همه، خصوصی نگه داشتن اطلاعات و صادق بودن است. علاوه بر این، کسانی که ابزارهای هوش مصنوعی را ایجاد می کنند باید از هوش مصنوعی اخلاقی استفاده کنند و مسئولیت هر گونه اشتباه را بپذیرند.

یادگیری عمیق Deep learning: راهی است که کامپیوترها خودشان با استفاده از شبکه ای از اتصالات به نام شبکه عصبی یاد می گیرند. این به آنها کمک می کند تا الگوها را بدون نیاز به آموزش تشخیص دهند.

شبکه عصبی:  neural network یک سیستم کامپیوتری است که طراحی شده است تا مانند مغز انسان عمل کند. شبکه های عصبی بخش مهمی از بسیاری از مدل های AI هستند و یادگیری عمیق را امکان پذیر می کند.

تعصب  Bias: به طور کلی، سوگیری یا پیش داوری به نفع یا علیه چیزی است – گاهی اوقات بدون اینکه بدانیم می تواند منجر به مسائلی مانند نفرت شود. در هوش مصنوعی، سوگیری به تأثیر ناعادلانه یا نابرابر برخی از سیستم‌های هوش مصنوعی بر گروه‌های خاصی از افراد اشاره دارد. این به دلیل داده ها یا طراحی است که اطلاعات مغرضانه ای را در اختیار هوش مصنوعی قرار می دهد.

یادگیری ماشینی Machine learning:  بخشی از هوش مصنوعی است که بر کمک به ماشین‌ها برای یادگیری و بهبود تجربه بدون برنامه‌ریزی تمرکز دارد. این شامل الگوریتم هایی است که داده ها را تجزیه و تحلیل می کند و پیش بینی یا تصمیم می گیرد.

هوش مصنوعی مسئول Responsible AI:  تمرین طراحی، توسعه و راه‌اندازی سیستم‌های هوش مصنوعی به روش‌هایی است که پاسخگو، شفاف، منصفانه و سودمند باشد. هوش مصنوعی مسئول، اخلاق را ترویج می کند و به کاربران و جوامع کمک می کند تا از منفعت آن اطمینان حاصل کنند.

پردازش زبان طبیعیNLP : مخفف عبارت Natural Language Processing است. شاخه ای از هوش مصنوعی است که بر کمک به رایانه ها برای درک، تفسیر و تولید زبان انسانی تمرکز دارد NLP در برنامه هایی مانند تشخیص صدا (مانند الکسا و سیری)، چت بات ها و ترجمه زبان مانند Google Translate استفاده می شود.

مهدی وسمقی

مدرس دانشگاه و مدرس برنامه نویسی به کودکان

استفاده از متن مقاله با ذکر منبع بلامانع است.